“Quyosh bolalari”ga hunar o‘rgatgan qiz
“17 yoshli qiz o‘z joniga qasd qildi”. “18 yoshli qiz bedarak yo‘qoldi”. “Molxonada 2 nafar qiz osilgan holda topildi”. Bu kabi xabarlar bugun tez-tez qulog‘imizga chalinyapti. Yaqinda xorazimlik homilador kelin ham oilaviy nizolar qurboniga aylandi. Boshqasi nomusi buzilgach, o‘z joniga qasd qilgan. Jamiyatda xotin-qizlarning o‘rni mustahkamlanmas ekan bu kabi mudhish ko‘ngilsizliklar sodir bo‘laveradi.
Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga saylangan 150 deputatning 48 nafari yoki 32 foizi xotin-qizlar. Senatda esa bu ko‘rsatkich qariyb 25 foizga yetdi, 1294 nafar xotin-qiz tadbirkorlik foliyatini boshladi. Aslida, ayollarga nisbatan bo‘lgan munosabat jamiyatning rivojlanish darajasini belgilaydi. Asta-sekin jamiyatimizda qiz bolaning ta’lim-tarbiyasi, dunyoqarashi uning sepidan ko‘ra qadrliroq ekani, to‘ydan keyin farovon turmushni rejalashtirish, oddiy maishiy sharoitlarni yaxshilash, ta’limga, ma’rifatga sarmoya kiritish dabdabali to‘y o‘tkazishdan ko‘ra afzal ko‘rilayotgani, inson qadr-qimmati, sha’ni o‘zgalarning fikridan muhimroq ekanligini tushunib yetishlari uchun ko‘proq amaliy qadamlar kerak.
Yevropa ittifoqining 12 ming yevro grantini qo‘lga kiritgan 23 yoshli Hilola To‘xtamurodova haqida maqola tayyorlashga ahd qilishimizga sabab, qiyinchiliklarga bo‘yin egmagan va aniq maqsadlar bilan harakat qilayotgan qizlarni namuna sifatida ko‘rsatish. Hilola To‘xtamurodova “Dunyo sen bilan” nomli Daun sindromi bor bolalarning hunar o‘rganishiga ko‘maklashuvchi ijtimoiy loyiha muallifidir. Uning ushbu loyihasi Yevropa Ittifoqi tomonidan yuqori baholanib, 12 ming yevro mablag‘ bilan moliyalashtirilgani o‘zbek qizlari uchun faxr. Joriy yilning 20–23-mart kunlari Qirg‘iziston Respublikasining Bishkek shahrida tashkil etilgan xalqaro yoshlar festivalida Hilola ham Daun sindromi bor bolalar bilan ishlashga qaratilgan ilmiy metodik qo‘llanmasi, shuningdek, mamlakatimizning 11 hududida 276 nafar “quyoshli bolalar”ga hunar o‘rgatgani natijalari va tahlillarini xorijliklar bilan bo‘lishdi.
— Imkoniyati cheklangan bolalarni ijtimoiy hayotga moslashtirish kerakligi haqida ko‘p gapiriladi. Ammo jamiyat ular bilan muloqotga qanchalik tayyor? — deydi Hilola. — Daun sindromli bolalar juda mehribon, sabrli va oqko‘ngil bo‘ladi. Hech qachon yolg‘on gapirmaydi, hammani birdek yaxshi ko‘rishadi. O‘z olamlarida yashaydi. Ular bekorga “quyosh bolalari” deyilmaydi, chunki har bir bolakay nurli. Bunday bolalarda boshqalarga nisbatan aqliy va jismoniy jihatdan ortda qolish kuzatiladi. Ular o‘z oila a’zolariga o‘xshagani bilan yuz tuzilishi jihatidan ajralib turadi. Mazkur kasallikni davolab bo‘lmasa-da, maxsus jismoniy va aqliy muolajalarni o‘tkazib, uning rivojlanishini yaxshilash, jamiyatda o‘z o‘rni bo‘lishi uchun imkoniyat yaratib berish mumkin.
Yurtimizda bu kabi bolalar uchun ijtimoiy loyihalar tizimli ravishda tashkil etib kelinmoqda, o‘tgan yili BMTning taraqqiyot dasturi ishtirokchilari o‘zbekistonlik opa-singillar Daun sindromi bo‘lgan bolalar uchun mobil ilova ishlab chiqqani e’lon qilingandi. Ushbu ilova yaratilishiga sabab, 18 yoshli Nastarinlar oilasida ham “quyoshli bola” dunyoga kelgani bo‘lgan.
— Ukamiz tug‘ilganida bu tashxisning mohiyatini unchalik tushunmaganmiz. Ota-onam buni eshitib juda yomon holga tushgan. Ularning tushkunlikni yengib o‘tishi juda qiyin kechdi. Atrofdagilarning fikri ham yordam bermadi, shundan so‘ng singlim bilan “Sun Child”, ya’ni “Quyosh bola” mobil ilovasini ishlab chiqdik. Dasturni takomillashtirish va undan dunyo bo‘ylab foydalanishlari uchun chet tillarida ham ma’lumotlar to‘plab dastur qamrovini ommalashtirish maqsadidamiz, — dedi mobil ilova yaratuvchisi.
Metin iroda va kuch-g‘ayrat bilan harakat qilayotgan qizlarni ko‘rib havaslanadi kishi. Ularni qo‘llab-quvvatlashda faol bo‘ling, imkoningiz bo‘lsa – ularni tinglang va uddalashiga ishontiring. Ana shunda so‘zimiz boshida aytgan kabi voqealar kamroq yuz beradi. Har bir aqlli inson ortida ayollar turishini yoddan chiqarmaylik.
Marjona JO‘RAQULOVA, Respublika “Yoshlar ittifoqi” sardori