Материк ва қитъанинг фарқи нимада?
Материк, қитъа ва минтақа тушунчаларининг бир-биридан фарқи нимада?
Илҳом КАТТАБЕКОВ, Дўстлик саноат ва хизмат кўрсатиш касб-ҳунар коллежи ўқитувчиси
— Материк — Ер сайёрасининг энг йирик яхлит қуруқлик қисми. У, асосан, океан ва денгиз ҳамда қисман сунъий гидрографик тармоқ (канал) билан ажралиб турадиган географик объект. Уларнинг сони 6 та бўлиб, Евросиё, Африка, Шимолий Америка, Жанубий Америка, Антарктида, Австралия. Шимолий ва Жанубий Америка материклари сунъий Панама канали, Осиё ва Африка материклари эса Сувайш канали билан ажралиб туради.
Қитъа — Ер сайёрасининг энг йирик қуруқлик қисми. Материкдан фарқли равишда яхлитлик хусусиятига эга эмас ва қуруқлик билан ҳам чегараланади. Таркибига материк атрофидаги оролларни қамраб олади, қуруқликда эса табиий географик объектлар билан чегараланади. Масалан, Австралия материги қитъа сифатида Тинч океанидаги Папуа Янги Гвинея, Океания, Тасмания, Янги Зеландия каби оролларни қамраб олади, лекин унинг номида фақатгина «Океания» атамаси қўшиб ишлатилади. Евросиё материги Урал тоғининг сув айирғичи ва Урал дарёси билан чегараланади. Шимолий ва Жанубий Америка тарихий геологик нуқтаи назардан ягона қитъа ҳисобланади. Қитъа ҳам 6 та — Европа, Осиё, Африка, Америка, Антарктида, Австралия ва Океаниядан иборат.Минтақа — Ер сайёрасининг қуруқлик юзаси ва сув акваториясининг ўзига хос табиий, иқтисодий, ҳуқуқий, ижтимоий, ҳарбий кўрсаткичларига эга бўлган ҳудуди. Мутахассислар кишилик фаолиятининг турли жиҳатларини турли минтақаларга ажратишади. Масалан, Фарғона водийси табиий географик минтақаси шимоли-шарқда Фарғона, жанубда Туркистон ва Олой тоғ тизмаларининг сув айирғичлари билан чегараланган. Ушбу минтақага Ўзбекистон Республикасининг Андижон, Фарғона, Наманган, Қирғизистон Республикасининг Жалолобод, Ўш, Боткен вилоятлари, Тожикистон Республикасининг Сўғд вилоятлари киради. Фарғона водийси иқтисодий-географик минтақасига эса фақат Ўзбекистон Республикасининг учта вилояти киради, холос.
Асқар НИГМАТОВ, география фанлари доктори