Ta’limda sun’iy intellektning o‘rni: o‘zgarishmi yoki qo‘shimcha?

Sun’iy intellektning ta’lim sohasiga kirib kelishi an’anaviy o‘qitish usullarining o‘zgarishiga sabab bo‘ldi. SI va an’anaviy o‘qitish usullari… Bu har ikkala tizim o‘ziga xos afzalliklarga ega bo‘lsa-da, samaradorlik va o‘zaro aloqalar nuqtayi nazaridan sezilarli farqlar mavjud.

An’anaviy o‘qitish usullarida o‘qituvchilar va talabalar o‘rtasidagi yuzma-yuz aloqalar ko‘pincha asosiy omil bo‘lib xizmat qiladi. Ko‘p avlodlar davomida bu usul ta’limning asosi bo‘lib, ochiq muloqotni, yaqin aloqalarni va hissiy qo‘llab-quvvatlashni rivojlantirishga yordam bergan. Bilimlarni yetkazib berishdan tashqari, o‘qituvchilar ham yo‘naltiruvchi, ilhomlantiruvchi va har bir talabaga moslashgan darslar tashkil qilishga yordam berishadi. An’anaviy o‘qitish, ayniqsa, tanqidiy fikrlash va hissiy intellektni rivojlantirishda samarali, chunki o‘qituvchilar talabalarining “tili”ni tushunishlari, darsning tezligini moslashtirishlari va tezkor javoblar berishlari mumkin.

Biroq sun’iy intellekt ta’lim jarayonlarini mutlaqo yangi bosqichga olib chiqdi. Shaxsiylashtirilgan o‘qish tizimlari va boshqa SI asosidagi texnologiyalar har bir talabaga mos o‘qitish uslubini taqdim etish imkonini beradi, bu esa yanada shaxsiylashtirilgan ta’lim tajribasini yaratadi. Bu tizimlar har doim mavjud bo‘lib, ta’limni yanada moslashuvchan va kirish imkoniyatlarini oshiradi. Shuningdek, SI katta hajmdagi ma’lumotlarni tahlil qilib, talabalar qaysi sohalarda qiyinchiliklarga duch kelayotganini aniqlashga va ularga yanada yaxshiroq o‘rganish uchun maxsus baholar va vositalar taqdim etishga qodir. SIning samaradorligi va kengaytirilishi uni talabalar bilan bog‘lanishni ta’minlashda ayniqsa qiyin bo‘lgan hududlar uchun jozibador tanlovga aylantiradi.

Biroq an’anaviy o‘qitishning ijtimoiy va hissiy jihatlari SI ta’limidan yo‘qolgan. Texnologiya real vaqt rejimida ma’lumotlarga asoslangan fikrlar va tahlillarni taqdim eta olsa-da, u o‘qituvchining darsda taqdim etadigan insoniy aloqasini almashtira olmaydi. Mashinalar o‘qituvchining samimiy tushunishi va ilhomlantiruvchi yo‘nalishlarini to‘liq almashtira olmaydi. Bundan tashqari, SI tizimlaridagi ma’lumot yoki dizayndagi noaniqliklar o‘qish natijalariga ta’sir qilishi mumkin, bu esa ularni inson o‘qituvchilardek ishonchli bo‘lolmasligini ko‘rsatadi.

Xulosa qilib aytganda, an’anaviy va SI ta’limining har biri o‘zining alohida afzalliklariga ega. An’anaviy o‘qitish ijtimoiy ko‘nikmalarni, hissiy aloqalarni va tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda ustun bo‘lsa-da, SI shaxsiylashtirilgan, kengaytiriladigan va samarali o‘qish tajribalarini taqdim etadi. O‘quvchilarga ikkala tizimning afzalliklarini birlashtirgan aralash modelni taqdim etish, eng yaxshi natijalarni olish uchun eng maqbul yo‘l bo‘lishi mumkin.

Dilorom Zokirova,

 Toshkent davlat iqtisodiyot  universiteti

“Xorijiy tillarni o‘qitish” kafedrasi katta o‘qituvchisi