Burgutlarning farzand tarbiyasidagi tanlovi

Bu jarayon judayam hayratlanarli kechadi. U daraxt yoki biror butadan kichik shoxcha sindirib oladi, uni tumshug‘ida tutgancha balandga ko‘tariladi va tumshug‘idagi shoxcha bilan aylana boshlaydi. Atrofida nar burgutlar yig‘ilib parvoz etadi. Shu payt u tumshug‘idagi shoxchani tushirib yuboradi va kuzatadi. Burgutlardan biri shoxchani tutib olib, ohistalik bilan unga olib kelib topshiradi. U esa shoxchani olib, uni yana tashlab yuboradi. Burgut  yana tutib oladi, yana unga qaytaradi. U esa yana tashlab yuboradi... Va bu holat juda ham ko‘p marta takrorlanadi. Agar nar burgut ma’lum muddat davomida va bir necha marta tushirib yuborilgan shoxchani har safar tutib keltirib bersa, burgut o‘sha nar burgutni tanlaydi va ular birga yashay boshlaydi.

Xo‘sh, ushbu harakatlarda qanday ma’no yashirin? Buni ularning keyingi hayotidan tushunib olasiz...

Ular birgalikda tog‘ cho‘qqisiga ko‘tariladi, mustahkam o‘simlik poyalaridan in quradi va ikkala burgut ham tanasidan o‘z tumshug‘i bilan patlarini yulib, inlarini to‘ldiradi, barcha teshiklarni yopib, uyani yumshoq va shinam makonga aylantiradi. Ona burgut bu yerga tuxum qo‘yadi va ikkalasi polapon burgutchalar dunyoga kelishini kuta boshlaydi. Burgutchalar tuxumdan chiqqach(ular juda kichkina, zaif va yalang‘och holatda bo‘ladi), ota-onasi ularni to biroz quvvatga kirgunicha parvarishlaydi. Qanotlari bilan yomg‘irdan, quyosh nurlaridan asraydi, ularga suv, ozuqa tashiydi, va burgutchalar asta katta bo‘lib boradi. Ularning patlari o‘sib, qanotlari va dumlari baquvvatlashadi. Hali biroz kichik bo‘lsa-da, ularni pat qoplaydi. Shu payt ota va ona burgut vaqt kelganini anglaydi...

Ota burgut uya chetiga qo‘nib olib, inni qanotlari, tumshug‘i bilan urib silkitadi. Qiziq, nima uchun? Chunki, u uyadan hamma pat va puxni tushirib yuborishi,  boshida o‘zlari shox-shabbadan yasagan skeletnigina qoldirishi kerak. Polaponlar esa, ushbu qattiq, noqulay uyada o‘tirishar ekan, nima bo‘layotganini tushunishmaydi ham: axir ota-onalari ularga juda g‘amxo‘r va mehribon edi-ku. Bu orada ona burgut qayerdandir kichik bir baliqchani tutib kelib, atayin polaponlariga ko‘rinib turadigan uzoqlikka qo‘nib olib,  uni asta maydalab yeya boshlaydi.  Polaponlar uyada turib ochligini bildirib chug‘urlay boshlaydi. Axir, ilgari bunday emasdi-ku... Ota-onasi ularga yemish berardi, suv berardi. Endi esa hammasi tamom bo‘ldi: inlari qattiq va noqulay, ota-onasi esa ularga ozuqa ham bermayapti.

Nima qilish kerak? Axir och qolishdi-ku. Indan chiqishga harakat qilish kerakmikin? 

Shunday qilib, polaponlar asta harakatga kela boshlaydi va ilgari hech qachon urinib ham ko‘rmagan harakatlarni bajaradi. Agar ota-onalari ularni erkalatishda davom etaverishsa, ular keyinroq ham harakat qilishga jur’at qilmagan bo‘larmidi... 

Polaponlar uyalaridan sudralib chiqa boshlaydi. Oh, mana, kichikkina polapon tushib ketmoqda, axir uya tog‘ chetida, noqulay xarsanglar orasida joylashgan-ku. Polapon avval silliq xarsang uzra biroz sirg‘alib, keyin jarlikka tomon qulaydi. Va shu payt, qachonlardir ona burgut uloqtirgan shoxchalarni tutib keltirgan ota burgut yordamga shoshadi. U o‘zini katta tezlikda pastga otib yelkasiga polaponchasini qo‘ndirib qaytadi.

Bu hol bir necha marta takrorlanadi. Polapon noqulay uya va silliq xarsangdan pastga tomon qulayveradi, ota burgut uni tutib kelaveradi.

Burgutlarning birorta polaponi ushbu jarayonda halok bo‘lmas ekan.

Va, axiyri, qulashlarning qaysi biridadir polapon burgutcha harakat qila boshlaydi. U o‘z qanotlarini yoyib, shamol yordamida parvoz qila boshlaydi. Shu tarzda burgutlar polaponlarini uchishga o‘rgatishadi. Keyin esa, ularni o‘zlari bilan birga olib, ozuqa topishni o‘rgatishadi.

Bu biz uchun farzandlarimizni tarbiyalashimizda ajoyib o‘rnakdir. Ularni issiqqina uyada erkalatib olib o‘tirmaslik juda ham muhim! Ular o‘zlari baliq tuta olish holatiga yetganlarida ham, ularni baliq bilan ta’minlayvermaslik naqadar zarur! Lekin, o‘z kuchimizni, vaqtimizni, aqlimizni, bilim va ko‘nikmalarimizni ishga solib, g‘amxo‘rlik bilan, biz ularga uchishni o‘rgatmog‘imiz lozim! Ona burgut shoxchani uloqtirish orqali o‘z farzandalariga ota tanlashi bejiz emas. Axir u farzandlari xalok bo‘lishini xohlamaydi Hikoya juda ta’sirli,  hayotda ham shunday bo‘lishi haqiqat bo‘lsa hayratlanarli. Ushbu hikoya orqali ota-ona qanchalik dono,  mas’uliyatli bo‘lishini metafora qilib bergan. Haqiqatan ko‘pincha biz farzandlarga qulay bo‘lsin,  komfort bo‘lsin deb kattalar bizni qiyinchiliklardan,  qiyin narsalardan doim himoya qilib kelishadi. Shunaqa ota-onalar bor,  bu himoyani  haddan tashqari me’yoridan oshirib yuborishadi va aslida hozirda ko‘pchilik shunaqa.  Lekin asosiy g‘amxo‘rlik bolani doim himoya qilish emas, asosiysi, uni mustaqil hayotga tayyorlash,  o‘z nonini topishi - kasbini puxta egallashi. Burgutlarga o‘xshab otalar,  onalar ham farzandlarini uchishga o‘rgatishi kerak-da.  Bu mas’uliyat rostan otalar zimmasiga ko‘proq tushadi. Balki burgutlar ota tanlashining mohiyati ham bejizmasdir. Albatta,  inson uchun,  ayniqsa,  yoshlar uchun mustaqil hayotga birinchi qadam qo‘rqinchli bo‘ladi,  qiyin bo‘ladi. Aynan shu sinovlar kishini xarakterini shakllantiradi, aqlini va ruhini chiniqtiradi, kuchini oshiradi,  o‘ziga nisbatan ishonchini orttiradi. Bolani haligi yumshoq patlar bilan o‘ralgan uyada hamiisha ushlab o‘tirish mumkinmas-ku,  u ertami-kechmi haqiqiy hayotga baribir qadam tashlaydi. Hayot kurashlardan iborat,  bola bunga bilim bilan qarshi turish, qat’iyatli bo‘lish kerakligini his qilishi kerak. Mana ona burgut eng sadoqatli,  eng chidamli otani tanlashi e’tirofga loyiq,  chunki polopon uchun eng qayg‘uradigan yaqini ona va u shunday otani tanlagan. Lekin ular bolalar uchishni o‘rganmaguncha yordam beryapti,  ota-ona ham shunday bo‘lishi kerak. Ular bolalarni ilhomlantirishi kerak,  yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishi kerak,  bugun qattiq mehnat qilsa,  ertaga yaxshi ucha olishini uqtirishi kerak,  yiqilgan paytda o‘rnidan turishiga yordam berishi kerak va farzand kichik bo‘lsa ham muvafaqqiyatsizlikka uchraganda qayta turishga o‘rgatishi kk. 

Chin mehr boylangan zanjirga  o‘xshab ushlab o‘tirish emas,  unga qanot berish degani.

Aziza ABDUSALOMOVA,

abituriyent